Omgaan met de wolf
Beleid in Oudsbergen
Door de toenemende roedels in Europa was het een kwestie van tijd voor de wolf zich opnieuw in onze streken zou vestigen. In 2018 was Oudsbergen als eerste gemeente in Vlaanderen aan de beurt. De waarnemingen namen toe, samen met de aanvallen op gedomesticeerde dieren. Dit zorgde voor veel ongerustheid en tegenkanting.
Het gemeentebestuur van Oudsbergen kiest voor een nuchtere aanpak. Geen debat voor of tegen de wolf. Hoe gaan we als gemeente op een duurzame manier om met de nieuwe situatie? De Vlaamse overheid is bevoegd en zet de lijnen uit. We vragen maximale ondersteuning op het vlak van betrouwbare communicatie, preventieve maatregelen en afhandeling bij schade.
Oudsbergen neemt een voortrekkersrol en speelt kort op de bal. In 2021 hebben we vanuit het burgemeesteroverleg 15 concrete voorstellen en maatregelen geformuleerd. Sindsdien is veel gebeurd. We houden de vinger aan de pols.
15 maatregelen
1. Probleemwolf
Er is een verschil tussen problemen met een wolf en een echte probleemwolf. Wat is nog normaal gedrag en wanneer spreken we echt over een probleemwolf?
Er is een interventieprotocol uitgewerkt waarin helder wordt afgelijnd wat normaal gedrag is en wat niet. Voor elke risicosituatie is een stappenplan voorzien. Het protocol houdt rekening met het natuurlijk gedrag en de ecologie van de wolf én met de specifieke, ruimtelijke situatie in Vlaanderen.
Interventieprotocol probleemwolf
2. Is afrasteren van het wolvengebied een optie?
In de periode die volgde op de eerste waarnemingen kregen we regelmatig de vraag of het mogelijk zou zijn om een wolvengebied af te rasteren. Dit is onderzocht en hier is duidelijkheid over.
Dat is juridisch onmogelijk. Los daarvan is deze piste niet doeltreffend of praktisch haalbaar. Wolven hebben een leefgebied van gemiddeld 200 km². De huidige roedel heeft zelfs een leefgebied van meer dan 400 km². Het is onmogelijk om zo'n groot gebied af te rasteren.
3. Is het systematisch monitoren van wolven een optie?
Wolven worden niet standaard gevangen en voorzien van een zender. Het is onmogelijk om wolven te monitoren of veehouders te waarschuwen. Een chip als identificatie laat geen permanente monitoring toe. Dit zou enkel nuttig zijn voor uitlezing bij de vondst van een dood exemplaar.
4. Wolf Fencing Team is nodig voor goede preventie
Sinds 2019 bestaat er een samenwerking tussen Natuur en Bos en het Wolf Fencing Team Belgium (WFTB), vertegenwoordigd door Natuurpunt en WWF. WFTB zet in op gratis gedetailleerde adviesverlening voor veehouders en op ondersteuning bij plaatsing met behulp van vrijwilligers.
Het Wolf Fencing Team levert goed werk en een versterking is voorzien. Toch is het probleem hiermee niet verholpen. Er is een stevige achterstand en de interventies en begeleiding blijken soms ontoereikend. We dringen aan op extra capaciteit en/of andere mogelijkheden om de achterstand weg te werken.
5. Geen onderscheid tussen doelgroepen
Alle veehouders, alle diersoorten en soorten afrasteringen met bevestigde resultaten moeten gesubsidieerd worden.
De vernieuwde subsidieregeling van Natuur en Bos laat toe dat naast particuliere veehouders ook verenigingen in aanmerking komen voor subsidies. Verder is de regeling sterk uitgebreid ten opzichte van de vorige door het opnemen van meerdere diersoorten, naast elektrische ook niet-elektrische maatregelen, ...
6. Duidelijke richtlijnen over wolfwerende afrastering
Net zoals voor schapenhouders moeten er duidelijke richtlijnen uitgeschreven worden voor het correct wolfwerend afrasteren en beschermen van paarden en runderen.
In een nieuwe brochure over schade en preventie, die in samenwerking met het Wolf Fencing Team werd opgemaakt, staat specifieke informatie over het beschermen van runderen en paarden tegen wolven.
7. Geen onderscheid tussen eigenaars, pachters of huurders
Het kan niet zijn dat enkel eigenaars van gronden aanspraak kunnen maken op een tegemoetkoming voor wolfwerende maatregelen.
In de nieuwe subsidieregeling van Natuur en Bos kunnen niet alleen eigenaars maar ook pachters en huurders aanspraak maken op een tegemoetkoming. De grond moet in eigendom van de aanvrager zijn, of de aanvrager heeft een zakelijk recht (bv. vruchtgebruik of erfpacht) of persoonlijk recht (bv. pachter of huurder) op de grond dat het nemen van wolfwerende maatregelen toestaat. Indien de grond niet in eigendom is van de aanvrager, is de aanvrager verantwoordelijk voor het bekomen van de nodige instemming van de eigenaar.
8. Subsidies moeten tijdelijk met terugwerkende kracht uitbetaald worden, zodat veehouders meteen actie kunnen ondernemen.
Dit was een dringende vraag in de eerste periode. Er was onduidelijkheid of mensen die meteen investeerden nog voor de regeling definitief van kracht werd, konden rekenen op een tussenkomst.
In de aanloop van het vernieuwde subsidiebesluit is hiermee rekening gehouden. De mogelijkheid bestond om met terugwerkende kracht gebruik te maken van de nieuwe subsidiebesluit. Die nieuwe regeling is al een tijd van kracht en dit punt is dus niet meer aan de orde.
9. Geen onderscheid in ondersteuning tussen risicogebied en schutkring.
De subsidieregeling voor professionelen (via Departement Landbouw en Visserij) en niet-professionelen (via Natuur en Bos) heeft eigen accenten. Voorbeelden hiervan zijn het verschil in subsidiepercentage (90% vs. 100%), in onderhoudsvergoeding (aanwezig vs. afwezig) en in diersoorten (paarden en runderen enkel in schutkring vs. paarden en runderen altijd). Het subsidiëren van wolfwerende maatregelen voor paarden en runderen kan niet beperkt blijven tot een afgebakend en tijdelijke schutkring. Het onderscheid met het breder risicogebied is moeilijk te verantwoorden.
Overheidsdiensten streven naar een zo gelijkwaardige ondersteuning voor elke veehouder. Zo is er recent een verbreding goedgekeurd voor wolfwerende maatregelen voor runderen van schutkring naar risicogebied. Deze loopt alvast tot 31/08/2023. Wij volgen verder op.
10. Maximale vergoeding voor preventieve maatregelen en schadegevallen
Alle kosten voor investering en onderhoud aan omheining én schade aan dieren bij hobby- en professionele veehouders moeten maximaal vergoed worden.
Preventie
Professionele veehouders kunnen terecht bij het Departement Landbouw en Visserij: https://lv.vlaanderen.be/nl/subsidies/vlif-steun/niet-productieve-investeringssteun. Een tegemoetkoming tot 100% verkregen is voorzien voor het wolfwerend maken van een bestaand raster. Er is geen tussenkomst voor onderhoud voorzien.
Niet professionele veehouders kunnen terecht bij de subsidieregeling van Natuur en Bos, die begin 2022 in voege ging. Deze regeling voorziet een tegemoetkoming van 90% en een onderhoudsbijdrage voor elke aanvrager.
De subsidieregeling is sterk uitgebreid ten opzichte van de vorige door het opnemen van meerdere diersoorten, naast elektrische ook niet-elektrische maatregelen, naast de eigenaar ook pachters/huurders/…, enz.
Schadevergoeding
Elke veehouder in Vlaanderen recht heeft op een schadevergoeding, dit in tegenstelling tot subsidies die enkel binnen de afgebakende risicozone kunnen verkregen worden. Zoals in het wolvenplan beschreven, worden in geval van gewonde dieren ook dierenartskosten vergoed. Informatie over de schadevergoeding vind je in het Wolvenplan
Aan de procedures voor het indienen, goedkeuren en effectieve uitbetalen moet jammer genoeg nog gesleuteld. Indiening, schadevaststelling, waardebepaling, … Het is nog te omslachtig en neemt te veel tijd. Wij volgen kort op.
11. Een toegankelijke en vlotte ondersteuning
Aanvankelijk kwam de lokale boswachter bij een schadegeval fysiek aan huis. Er was ruimte voor het menselijke aspect bij het verlies én er was concrete hulp bij het invullen van alle administratie. Die regeling werd aangepast. Na een schademelding doet een externe deskundige de vaststellingen en overhandigd de documenten voor aanvraag schadevergoeding en schaderaming. De gedupeerden moeten hun plan trekken of kloppen aan bij de gemeentebesturen.
De administratieve molen voor schadelijders moet menselijker en vlotter verlopen. Geen administratieve drempels. We blijven pleiten voor meer hulp bij het effectief invullen van de formulieren. Ook de volledige nazorg verdient meer aandacht . We volgen op.
12. Snelle uitbetaling van dossiers
Subsidie en schadedossiers moeten sneller door de administratieve flow gaan zodat de uitbetaling niet nodeloos vertraging oploopt.
Subsidies
De termijnen voor het behandelen van de subsidieaanvragen en het uitbetalen van de subsidies zijn vastgelegd in het Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de regels voor de subsidiëring van wolfwerende maatregelen.
De afgelopen maanden zijn hier maatregelen genomen om de procedures te versnellen maar de achterstand is nog steeds niet weggewerkt. We blijven aandringen op snelheid.
Schade
De termijn voor het indienen van een schadedossier bedraagt 12 werkdagen. De uitbetaling van de schade is afhankelijk van enkele factoren. Is de schade effectief veroorzaakt door de wolf, zijn de aangevallen dieren wettelijk geregistreerd, is er een correcte raming van de uit te betalen vergoeding,…
We stellen vast dat de dossiers omwille van diverse omstandigheden vaak lang aanslepen. We blijven aandringen op snelheid. Zowel bij de vaststellng van schade als bij de raming kan nog winst worden geboekt.
13. Inzetten op kennis
Te vaak nemen mensen met vragen contact met tussenpersonen die uiteindelijk toch doorverwijzen naar ANB. De diensten voor meldingen van waarnemingen, up-to-date info over de wolf; subsidieaanvragen, indienen van schadedossiers,.. moeten beter gevonden worden.
Er is een uitgewerkte FAQ (kwestielijst) met de meest relevante vragen inclusief betrouwbare antwoorden. Dit pdf-document wordt regelmatig geüpdatet. Toch kan de ontsluiting gebruiksvriendelijker. Er is ook nog werk aan de naamsbekendheid van de ANB-diensten (informatie-preventie-schade). We volgen mee op.
14. Transparantie en snelheid
Er was nood een up-to-date overzicht van schadegevallen na elk (mogelijk) schadegeval. Deze werden per kwartaal geüpdatet (op basis van beschikbare DNA resultaten). De toegang tot de gegevens van de schadelijders helpen bij gemeentelijke opvolging maar hier speelt de privacywetgeving.
Sinds begin 2022 wordt elk schadegeval binnen 1 à 2 werkdagen op de website van Natuur en Bos geplaatst. Deze informatie wordt pas gepubliceerd van zodra er een schadevaststelling heeft plaatsgevonden, zodat enkel betrouwbare info wordt weergegeven.
15. Ondersteun gemeentebesturen bij het lokaal informeren
In 2019 zijn er op initiatief van de Vlaamse overheid in verschillende gemeenten infoavonden georganiseerd. De experts kregen er te maken met scherpe tegenwind en veel negatieve reacties. De infomomenten werden teruggeschroefd en er werd meer ingezet op folders en een informatieve website.
De gemeentebesturen bleven vragen om de aanwezige wetenschappelijke onderbouwde info over wolven beter en actiever te ontsluiten. Dit zou kunnen via lokale infomarkten. Een open dialoog met de betrokken inwoners blijft nodig.
Op die aanhoudende vraag van een aantal burgemeesters heeft het ANB beslist om algemene infomarkten op touw te zetten. De eerste vindt plaats in Oudsbergen op 17 juni 2023. Later volgen er meer.