Oudsbergen

Standpunt Oudsbergen wolven

Inhoud

Van waar komen onze wolven?

Het wolvenverhaal in Limburg start in het voorjaar van 2018. De afkomst van de aanwezige wolven is via DNA-stalen en GPS-tracking terug te brengen via Nederland tot in Duitsland en Polen. Door de toenemende roedels in Europa was het slechts een kwestie van tijd vooraleer ze zich ook in Vlaanderen zouden vestigen.

Oudsbergen vraagt oplossingen

Het stijgende aantal wolvenaanvallen op schapen, paarden en koeien en het toenemende aantal waarnemingen door bewoners wekt ongerustheid en verzet op. Deze ongerustheid kunnen we enkel ombuigen naar vertrouwen door het inzetten van voldoende expertise.

Oudsbergen voert geen debat voor of tegen de wolf. Het gemeentebestuur vraagt enkel om goede oplossingen voor de probleemsituaties die zich vandaag voordoen. De Vlaamse Overheid zegt in het ‘interventieprotocol probleemsituaties wolf’ dat de wolf in bepaalde omstandigheden problematisch gedrag kan vertonen. Het doden van vee is daar een voorbeeld van. Als dit gedrag zich voordoet, zijn er maatregelen nodig.

Oudsbergen stelt oplossingen voor

We hebben in oktober 2021 concrete en snelle acties van de Vlaamse overheid gevraagd om ons als gemeente te ondersteunen en het samenleven met de wolf mogelijk te maken. In juni 2022 bezorgde het Agentschap Natuur en Bos (ANB) ons antwoorden.

15 maatregelen

Het gemeentebestuur stelt de volgende 15 maatregelen voor aan minister van Omgeving Demir tijdens het burgemeestersoverleg van 12 oktober 2021:

3x meer onderzoek en wetenschappelijke onderbouwing

Het ‘interventieprotocol probleemsituaties wolf’ van de Vlaamse Overheid mist lokaal draagvlak. Er is meer onderzoek en wetenschappelijke onderbouwing nodig. Daarnaast is een goede afstemming tussen het Vlaams en Waals niveau evident, want de wolven stoppen niet aan een grens.

  • We vragen op korte termijn een grondige evaluatie van het protocol. Een verstrenging dringt zich op. We moeten durven spreken over verjagen. Want wat is ‘normaal gedrag’?
    • Antwoord ANB: 

      Welk gedrag normaal is voor wolven en welk gedrag dat niet is, is in detail besproken in Reinhardt et al. (2020). Dit rapport vormt tevens de leidraad van het gidsdocument van de Europese Commissie (2021) omtrent artikel 16 van de Europese Habitatrichtlijn, hetgeen de modaliteiten bespreekt van derogaties op de status van beschermde soorten, met specifieke aandacht voor wolven. Er is dus wel degelijk een zeer duidelijke afbakening van wat normaal gedrag is, en wat dat niet is. Het protocol probleemwolven volgt naadloos de criteria van Reinhardt et al. (2020), en lijkt aldus een uitermate geschikt instrument om te bepalen wat een probleemwolf is, en hoe beleid hiermee dient om te gaan, volgens het juridische kader dat de Habitatrichtlijn mogelijk maakt.

      Op dit moment is er een evaluatieproces van het protocol lopende, waarbij input van de betrokken actoren werd opgevraagd. Deze input wordt momenteel verwerkt en zal vervolgens met de betrokkenen teruggekoppeld worden.
  • We vragen ook ernstig te onderzoeken of het afrasteren van het wolvengebied tot de mogelijkheden behoort. Nieuwe wolven die onze streek zouden bewonen kunnen daarin geplaatst worden.
    • Antwoord ANB: 

      Dit is niet mogelijk omwille van meerdere redenen.

      • Juridisch: dit is wederom in strijd met Artikel 12 en 16 uit de Europese Habitatrichtlijn (Europese Commissie 2021; Boerema et al. 2021) en met het Vlaamse Soortenbesluit.
      • Doelmatigheid: wolven buiten een perceel van beperkte grootte houden met wolfwerende maatregelen, wanneer ze daarbuiten vele andere opties hebben om aan voedsel te geraken, is een heel andere zaak dan wolven binnen een raster houden waar hun mogelijkheden beperkt zijn. In de praktijk zullen wolven ontsnappen wanneer ze daar de nood aan vinden.
      • Haalbaarheid: wolven hebben een leefgebied van gemiddeld 200 km2. De huidige roedel heeft zelfs een leefgebied van meer dan 400 km2. Het is onmogelijk om een voldoende groot gebied af te rasteren, want dit doorsnijdt telkens wegen en andere menselijke infrastructuur.
  • Het zenderen/monitoren van de wolf dient ernstig onderzocht te worden. Mocht dit al gebeuren willen lokale overheden hierover geïnformeerd worden.
    • Antwoord ANB:
      Het is niet mogelijk om wolven in real-time te monitoren, laat staan om veehouders in real time te waarschuwen. Wolven worden niet standaard gevangen en voorzien van een zender. Een chip als identificatie-tag laat al helemaal geen permanente monitoring toe, en zou enkel nuttig zijn bij de vondst van een dood exemplaar na uitlezing.

5x meer gerichte ondersteuning voor wolfwerende afrastering

  • Om de preventieve aanpak te versterken, pleiten we voor een dringende versterking van het Wolf Fencing Team Belgium.
    • Antwoord ANB:
      Sinds 2019 bestaat er een samenwerking tussen Natuur en Bos en het Wolf Fencing Team Belgium (WFTB), vertegenwoordigd door Natuurpunt en WWF. Deze organisatie zet enerzijds in op gratis gedetailleerde adviesverlening voor veehouders en anderzijds op ondersteuning bij de plaatsing met behulp van vrijwilligers. Op vraag van verschillende sectororganisaties en lokale besturen werd het WFTB in 2021 bijkomend ondersteund voor de aanwerving van een neutrale, technische deskundige. Deze persoon wordt voornamelijk ingezet voor de adviesbezoeken en het aansturen van de vrijwilligers op het terrein. In het najaar van 2021 was een zeer grote stijging in adviesvragen te zien, met name na de aanvallen op runderen en pony’s. Om tegemoet te komen aan de grote vraag en de wachttijd zoveel mogelijk te minimaliseren, zijn door Natuur en Bos opnieuw bijkomende middelen voorzien. Momenteel worden gesprekken gevoerd met de provincies en de landbouwadministratie met het oog op een cofinanciering van de werking van het WFTB. Het WFTB richt zich zowel op amateur als professionele veehouders en neemt hierbij zowel een sensibiliserende, adviserende als ondersteunende rol op waardoor ook een bredere coalitie voor de financiering gewettigd is.
  • Alleszins moeten alle kosten voor zowel investering als onderhoud aan omheining én schade aan dieren bij zowel hobby- als professionele veehouders maximaal vergoed worden.
    • Antwoord ANB: 

      Preventie

      Wat betreft preventie kunnen professionele veehouders terecht voor een tegemoetkoming van de investering via de Niet-productieve Investeringen in kader van VLIF. Informatie over deze steunmaatregelen kan opgevraagd worden bij het Departement Landbouw en Visserij: https://lv.vlaanderen.be/nl/subsidies/vlif-steun/niet-productieve-investeringssteun. Via deze regeling kan een tegemoetkoming tot 100% verkregen worden voor het wolfwerend maken van een bestaand raster. Echter kan er via VLIF geen onderhoudsbijdrage gegeven worden.

      Veehouders die geen aanspraak maken op VLIF, kunnen terecht bij de vernieuwde subsidieregeling van Natuur en Bos, die begin 2022 in voege ging. Deze regeling voorziet een tegemoetkoming van 90% en een onderhoudsbijdrage voor elke aanvrager. De subsidieregeling werd daarnaast sterk uitgebreid ten opzichte van de vorige door het opnemen van meerdere diersoorten, naast elektrische ook niet-elektrische maatregelen, naast de eigenaar ook pachters/huurders/…, enz. Meer informatie kan teruggevonden worden op de website van Natuur en Bos: https://www.natuurenbos.be/beleid-wetgeving/overlast-schade/door-jachtwild-en-beschermde-soorten/welke-diersoort/schade-en

      Naast de financiële ondersteuning kunnen veehouders ook rekenen op technische ondersteuning. Om zelf aan de slag te gaan, is er een brochure in ontwikkeling die aangeeft hoe een omheining correct wolfwerend gemaakt kan worden. Daarnaast kan er advies op maat én ondersteuning op terrein verkregen worden via het Wolf Fencing Team. Zij kunnen professionele ondersteuning bieden en dit geheel kosteloos.

      Schadevergoeding

      Informatie over de schadevergoeding kan in het Wolvenplan teruggevonden worden (https://www.natuurenbos.be/wolven). Indien er schade wordt veroorzaakt door wolf, aangetoond via een schadevaststelling, wordt een schadevergoeding uitgekeerd, uiteraard enkel in geval van wettelijk geregistreerde dieren. Natuur en Bos betaalt de schadevergoeding uit, waarbij beroep wordt gedaan op de expertise van het Departement Landbouw en Visserij voor de waardebepaling. In geval van paarden zal Natuur en Bos een expert inschakelen om een waardebepaling uit te voeren. Zoals in het wolvenplan beschreven, worden in geval van gewonde dieren ook dierenartskosten vergoed. Belangrijk te vermelden is dat elke veehouder in Vlaanderen recht heeft op een schadevergoeding, dit in tegenstelling tot subsidies die enkel binnen de afgebakende risicozone kunnen verkregen worden.
  • Subsidiemogelijkheden dienen zo opgesteld te worden dat er geen doelgroepen uit de boot vallen. Alle diersoorten, veehouders (ook vzw’s en openbare besturen) en soorten afrasteringen met bevestigde resultaten dienen gesubsidieerd te worden.
    • Antwoord ANB:
      De vernieuwde subsidieregeling van Natuur en Bos laat toe dat naast particuliere veehouders ook verenigingen in aanmerking komen voor subsidies. Wat betreft de openbare besturen wordt ervan uitgegaan dat zij zelf hun verantwoordelijkheid opnemen om dieren in eigen beheer te beschermen tegen de wolf of ingeval van begrazing via contractanten deze bescherming via hun overheidsopdrachten op te nemen.
  • Er dienen zoals bij de schapenhouders ook duidelijke richtlijnen uitgeschreven te worden hoe een paarden- en runderenweide correct wolfwerend af te rasteren.
    • Antwoord ANB:
      Om hierover meer kennis te vergaren, heeft het Wolf Fencing Team nauwe contacten met collega’s in Duitsland en wordt er geregeld een bezoek gebracht om ervaringen uit te wisselen. In de nieuwe brochure rond schade en preventie, die in samenwerking met het Wolf Fencing Team werd opgemaakt, staat specifieke informatie over het beschermen van runderen en paarden tegen wolven.
  • Subsidies dienen mogelijk gemaakt te worden voor percelen waarvan de veehouder geen eigenaar is (pacht, verhuur…).
    • Antwoord ANB: In de nieuwe subsidieregeling van Natuur en Bos is de mogelijkheid opgenomen dat naast eigenaars ook pachters en huurders aanspraak kunnen maken op een tegemoetkoming. De grond dient in eigendom van de aanvrager te zijn, of de aanvrager heeft een zakelijk recht (bv. vruchtgebruik of erfpacht) of persoonlijk recht (bv. pachter of huurder) op de grond dat het nemen van wolfwerende maatregelen toestaat. Indien de grond niet in eigendom is van de aanvrager, is de aanvrager verantwoordelijk voor het bekomen van de nodige instemming van de eigenaar.
  • Subsidies dienen tijdelijk met terugwerkende kracht uitbetaald te worden, zodat veehouders meteen actie kunnen ondernemen.
    • Antwoord ANB:
      Tijdens de opmaak van het vernieuwde subsidiebesluit van Natuur en Bos was er de mogelijkheid om met terugwerkende kracht gebruik te maken van de nieuwe regeling, namelijk vanaf de datum van principiële goedkeuring. Intussen is de nieuwe regeling van kracht en is dit dus niet meer van toepassing.
  • Er mag geen onderscheid gemaakt worden in ondersteuning binnen hetzelfde risicogebied of schutkring.
    • Antwoord ANB:
      Er werd getracht om de subsidieregeling voor professionelen (via Departement Landbouw en Visserij) en niet-professionelen (via Natuur en Bos) zo goed mogelijk op mekaar af te stemmen. In grote lijnen is dit ook gebeurd, al heeft elke regeling eigen accenten. Voorbeelden hiervan zijn het verschil in subsidiepercentage (90% vs. 100%), in onderhoudsvergoeding (aanwezig vs. afwezig) en in diersoorten (paarden en runderen enkel in schutkring vs. paarden en runderen altijd). Uiteraard is er permanente afstemming tussen de overheidsdiensten en wordt er blijvend gestreefd naar een zo gelijkwaardige ondersteuning voor elke veehouder.

2x meer administratieve ondersteuning

  • Een verregaandere en menselijke ondersteuning in de administratieve afhandeling voor schadeleiders zodat hier geen enkele ‘drempel’ meer ervaren kan worden. Aanvragen vergoeding, contacteren Rendac, contacten Sanitel, DGZ,… en alles wat ermee gerelateerd is (nazorg).
    • Antwoord ANB: Na een schademelding bij Natuur en Bos komt zo spoedig mogelijk een externe deskundige ter plaatse voor een schadevaststelling. Deze persoon zal naast de vaststellingen ook de veehouder ondersteunen. Zo worden er formulieren overhandigd in functie van het aanvragen van een schadevergoeding en de schaderaming. Daarnaast wordt de vraag gesteld of de schadelijder zijn/haar resterende dieren wenst te beschermen met een rescue set, waarvoor het Wolf Fencing Team wordt gecontacteerd.Wat betreft het afvoeren van de kadavers, werd er tot op heden geen informatie meegedeeld aan de schadelijder. Dit is wel nuttige info, zeker voor niet-professionele veehouders, die niet altijd de regelgeving kennen. Daarom zal hieromtrent een infofiche opgemaakt worden met de belangrijkste informatie, en zal deze in de toekomst aan elke veehouder overhandigd worden.
    • Opmerking gemeente Oudsbergen: De insteek van de vraag was echter dat er ook ondersteuning moet zijn bij het invullen van de formulieren, niet enkel het overhandigen.
  • Subsidie en schadedossiers dienen sneller door de administratieve flow te gaan zodat de uitbetaling ook sneller kan verlopen.
    • Antwoord ANB: Subsidies

      De termijnen voor het behandelen van de subsidieaanvragen en het uitbetalen van de subsidies zijn vastgelegd in het Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de regels voor de subsidiëring van wolfwerende maatregelen. Deze zijn ook vermeld in het bijhorende reglement. In het geval er bijkomende informatie wordt gevraagd of er de suggestie wordt gedaan eerst  contact op te nemen met het Wolf Fencing Team, worden de termijnen uiteraard opgeschoven en zijn deze afhankelijk van het tijdstip waarop de input wordt verkregen.

      Schade

      De termijn voor het indienen van een schadedossier bedraagt 12 werkdagen. De uitbetaling van de schade is afhankelijk van enkele factoren. Er wordt enkel een schadevergoeding gegeven indien uit de schadevaststelling blijkt dat de schade effectief werd veroorzaakt door wolf. Daarnaast kan er enkel een vergoeding gegeven worden indien de aangevallen dieren wettelijk geregistreerd zijn.

      Om te weten of de schade door wolf is veroorzaakt, wordt er naast een visuele controle van het schadebeeld op terrein ook DNA onderzocht van de mogelijke dader. Deze DNA-analyses worden uitgevoerd door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, aangezien zij aangesloten zijn bij het Europees CEwolf-consortium. De analyses van de DNA-stalen zijn zeer kostelijk en worden daarom periodiek gebundeld per maand. Het is dus mogelijk dat sommige stalen bijna 2 maanden moeten wachten vooraleer deze onderzocht worden. Verder nemen deze analyses zelf ook enige tijd in beslag.

      Een tweede aspect dat een impact heeft op de termijn van de schadevergoeding, is dat er een correcte raming wordt opgemaakt, zodat de schadelijder een billijke vergoeding voor de schade ontvangt. Deze raming wordt opgemaakt door het Departement Landbouw en Visserij, aangezien zij het meest expertise in deze materie hebben. Het Departement maakt deze raming op basis van de bezorgde informatie van de schadelijder op. Echter is het mogelijk dat de raming omwille van omstandigheden wat langer op zich laat wachten.

      Van zodra de resultaten van de DNA-analyses en de raming bekend zijn, wordt zo snel mogelijk overgegaan tot uitbetaling van de schadevergoeding.
    • Opmerking gemeente Oudsbergen: Er wordt geen antwoord aangereikt wat hieraan gedaan kan worden bv. stalen analyseren elke 2 weken (enkel bij aanvalspieken), …

3x meer communicatie, transparantie en expertise

  • Verder inzetten op kennis van erkende specialisten waarin alle belanghebbenden vertrouwen hebben, want enkel zo kan eventuele angst plaats maken voor vertrouwen. Hierbij dienen de 3 eerste punten meegenomen te worden.
  • Actualiseer het overzicht van schadegevallen na iedere (mogelijk) schadegeval. Nu wordt deze slechts per kwartaal geüpdatet (op basis van beschikbare DNA resultaten). Het overzicht schadegevallen dient voor de gemeentebesturen beschikbaar te zijn met adres (minimaal straatnaam).
    • Antwoord ANB: Sinds begin 2022 wordt elk schadegeval binnen 1 à 2 werkdagen op de website van Natuur en Bos geplaatst. Deze informatie wordt pas gepubliceerd van zodra er een schadevaststelling heeft plaatsgevonden, zodat enkel betrouwbare info wordt weergegeven. In eerste instantie wordt enkel de datum, de locatie (gemeente), de schade (dier + aantallen) en de preventiemaatregelen opgenomen. Van zodra de DNA-resultaten beschikbaar zijn, wordt de tabel aangevuld met informatie over de oorzaak (soort + indien mogelijk individu). In een aantal gevallen blijkt het immers niet om een aanval van wolf te gaan, maar wel om aanvallen van loslopende of zwervende honden. Echter is het overzicht van aanvallen door honden (o.a. op schapen, pony’s, kalveren,…) verre van volledig, aangezien deze schadegevallen vaak niet worden gemeld of als ‘normaal’ worden beschouwd in een regio waar geen wolven voorkomen.In kader van GDPR moet er voorzichtig omgesprongen worden met privé-gegevens van de schadelijders. Het is dus niet mogelijk om locaties publiek bekend te maken, waardoor enkel de gemeente wordt weergegeven. Indien lokale besturen meer gedetailleerde informatie wensen, dient er enerzijds een schriftelijke goedkeuring van de schadelijder te zijn en anderzijds dient het lokaal bestuur een gegronde reden op te geven waarom zij deze gegevens wensen en wat zij hiermee willen doen. Als deze gegevens bv. gebruikt worden om veehouders in kwetsbare gebieden extra te sensibiliseren en ondersteunen, is gegevensuitwisseling mogelijk. Indien gewenst dient hiervoor een protocol gegevensuitwisseling opgemaakt worden.
  • Ondersteun gemeentebesturen maximaal door uniforme communicatie en de organisatie van bijkomende infosessies en infomarkten voor alle veehouders en inwoners.
    • Antwoord ANB:
      In 2019 zijn er op initiatief van de Vlaamse overheid in verschillende gemeenten infoavonden georganiseerd om de burgers te informeren over de terugkeer van de wolf. Echter werden dergelijke infoavonden niet bij iedereen goed onthaald en kwamen er veel negatieve reacties. Om die reden zijn de infoavonden stopgezet en werd sterker ingezet op folders en een overzichtelijke website waar alle informatie op te vinden is.

      Door de lokale besturen werd tijdens het burgemeesteroverleg in najaar 2021 aangegeven dat zij vragende partij zijn om terug infoavonden te organiseren. Tegelijkertijd is de Vlaamse Schapenhouderij en RCC Belgium gestart met het demonstratieproject ‘De wolf: wees op je hoede!’, gefinancierd door Departement Landbouw en Visserij en Europa. Eén van de acties is het organiseren van infoavonden met de focus op schade en preventie. De Vlaamse overheid, met name Agentschap voor Natuur en Bos en Departement Landbouw en Visserij, is betrokken bij de organisatie en zal eveneens inhoudelijke input verzorgen. Daarnaast is ook het Wolf Fencing Team betrokken om technisch in te gaan op wolfwerende omheiningen. De infoavonden worden gepland in juni 2022.

    • Opmerking gemeente Oudsbergen: Dit is echter nog onvoldoende. Meer sensibiliseren (bv. workshop ‘omheining wolfproof maken’, …)