In 2015 en 2016 kocht het gemeentebestuur het kasteel en de beschermde kasteelhoeve van Gruitrode met een plan voor ogen: het rijke verleden van de Commanderij opnieuw tot leven wekken en er een ontmoetingsplek creëren voor inwoners, verenigingen, bezoekers en ondernemers. De ontwikkeling van de Commanderij staat centraal in het gemeentelijke masterplan voor Gruitrode ‘Det weert Roy’, dat in 2016 werd voorgesteld. Na de aankoop van de hoeve volgde een aanpassing in 2017.
'Det weert Roy'
In het masterplan staan drie doelen centraal:
- de Commanderij neemt een aantal functies van Cultuurpunt – het huidige gemeenschapscentrum in Gruitrode – over,
- het centrum van Gruitrode wordt uitgebreid en versterkt,
- de site wordt uitgebouwd als toeristische toegangspoort tot de achterliggende Duinengordel, met de Oudsberg, en het Nationaal Park Hoge Kempen.
In de eerste fase van het ambitieuze masterplan staan de renovatie van de kasteelhoeve en de kasteeltuin centraal. De gemeente wil het renovatieproject graag in 2024 gerealiseerd zien.
Gloriejaren herleven in de architectuur
De Commanderij wordt de komende jaren uitgebouwd tot een plaats van cultuur en natuur, in verbondenheid met het centrum van Gruitrode. De site wordt gerenoveerd onder het toeziend oog van architecten Michel Janssen en Chris Van Brussel. De beschermde kasteelhoeve, die er deels slecht aan toe is, komt eerst aan de beurt. Het kasteel en de binnenkoer krijgen later ook een grondige opknap- en herwaarderingsbeurt.
Bij de renovatie zal de geschiedenis van de Commanderij als heerlijkheid van de Graven van Loon en als uitvalsbasis van de Duitse ridderorde uit de zestiende en zeventiende eeuw niet uit het oog verloren worden. De elementen die refereren naar die periode, zijn ook vandaag nog sterk verankerd in het landschap. Rondom de Commanderij vind je nog delen van de historische slotgracht, de kasteeltuin en (delen van) de historische dreven terug.
De historische architectuur van het gebouw wordt tijdens de renovatie verder benadrukt. Diverse vernieuwingen zullen het imposante karakter van de site herstellen. De voorlopige plannen tonen hoe de gedempte slotgracht opnieuw uitgegraven zal worden, ook tussen de hoeve en het kasteel. Zo gaat het water volledig rond de kasteelhoeve en wordt het geheel weer een waterburcht. De drie bestaande torens en de kasteelmuren worden opnieuw verhoogd maar met een eigentijdse structuur. De verdwenen hoektoren van de kasteelhoeve wordt gevisualiseerd door een nieuwe vierde toren. Via de parking aan de Kasteelstraat kan men via een vlonder over de slotgracht de commanderijsite bereiken. De nog aanwezige resten van het brouwerijgebouw worden geconserveerd en krijgen een glazen overkapping.
Belevingsplek voor jong en oud, en diverse doelgroepen
De renovatiewerken door de gemeente geven de commanderij een nieuwe toekomst. Het gerenoveerde monument zal een ontmoetingsplaats zijn voor liefhebbers van natuur en cultuur, lokale verenigingen en ondernemers, én een van de weinige Noord-Limburgse kasteelsites die voor het publiek toegankelijk zijn.
Bovendien ligt de site op een boogscheut van de Duinengordel, een gebied van 3000 hectare topnatuur, dat deel uitmaakt van het Nationaal Park Hoge Kempen. De kasteelsite, waar erfgoed, natuur en biodiversiteit centraal staan, vormt een nieuwe toegangspoort tot het Nationaal Park. Daarvoor zullen er horeca en een bezoekersonthaal in de hoeve worden ondergebracht waar je de verhalen verbonden aan de plek en verschillende wandel-, fiets- en ruiterroutes ontdekt.
Daarnaast wordt de kasteelhoeve aan de achterkant in de kasteeltuin gekoppeld aan een nieuw complex met een ontmoetingsruimte voor 350 mensen. Daar kunnen meetings, optredens, lezingen, recepties, vergaderingen en kleine concerten of tentoonstellingen plaatsvinden op een unieke, groene locatie.
Participatie met Oudsbergenaren
Het volledige project wordt niet alleen door het gemeentebestuur gedragen. In 2020 organiseerde het gemeentebestuur info- en denksessies voor haar inwoners, verenigingen en de gebruikers van Cultuurpunt. Samen met hen zette de gemeente de eerste plannen om in voorontwerpen. In de loop van 2021 werden deze aangepast tot definitieve plannen. Tijdens een online infovergadering werden deze plannen toegelicht aan alle geïnteresseerde Oudsbergenaren. Ook in de volgende fases van het project, zoals de inrichting van het kasteel en de tuinen, zullen inwoners, verenigingen en gebruikers betrokken worden en blijft de informatiecampagne doorlopen.